حقوق و مزایا و انواع آن جز مواردی است که شاید بسیاری از حسابداران هم اطلاعات کافی درباره آن نداشته باشند و در تفکیک آن دچار مشکل گردند.در این مقاله با استفاده از قانون کار، اصطلاحات مرتبط با حقوق و مزایا را تعریف و انواع آن را ذکر می کنیم:
1️⃣- تعاریف و نکات مربوط به حقوق و مزایا:
طبق ماده ۳۴ قانون کار ، کلیه پرداخت های قانونی به کارگر به اعتبار قرارداد کار اعم از مزد یا حقوق ،کمک عائله مندی ، هزینه های مسکن ، خواربار ، ایاب و ذهاب ، مزایای غیر نقدی ، پاداش افزایش تولید ، سود سالانه و نظایر اینها حق السعی و طبق ماده ۳۵ قانون کار وجوه نقدی یا غیر نقدی و یا مجموع آنها که در مقابل انجام کار به کارگر پرداخت می شود مزد نامیده می شود.
مزد ثابت، حقوق ثابت یا حقوق پایه:
مزد ثابت عبارت است از مجموع حقوق اصلی و مزایای ثابت پرداختی به تبع شغل .
حقوق یا مزد اصلی بخش عمده پرداخت کارفرما به کارگر جهت انحام کار خاصی می باشد و بسیاری از محاسبات از قبیل اضافه کار، کسر کار، سنوات خدمت، طلب مرخصی و همین طور افزایش حقوق بر مبنای آن محاسبه می شود.
انواع مزد:
چنانچه مزد با ساعات انجام کار مرتبط باشد ، ” مزد ساعتی ” و در صورتیکه بر اساس میزان انجام کار و یا محصول تولید شده باشد ، ” کارمزد ” و چنانچه بر اساس محصول تولید شده و یا میزان انجام کار در زمان معین باشد ، ” کارمزد ساعتی ” نامیده میشود.
مزایای ثابت پرداختی به تبع شغل:
مزایای ثابت پرداختی به تبع شغل مواردی هستند که پرداخت آن ها عمومیت ندارد و به تعداد معدودی از کارگران در صورت انجام وظیفه اصلی و در شرایط خاصی تعلق می گیرد. به عنوان مثال در صورتی که تعدادی از کارگران در معدن مشغول به کار باشند، فوق العاده سختی کار فقط به آنها تعلق می گیرد.
– در کارگاههائی که دارای طرح طبقه بندی و ارزیابی مشاغل نیستند ، منظور از مزایای ثابت پرداختی به تبع شغل ، مزایایی است که برحسب ماهیت شغل یا محیط کار و برای ترمیم مزد در ساعات عادی کار پرداخت می گردد. از قبیل مزایای سختی کار ، مزایای سرپرستی ، فوق العاده شغل و غیره.
– در کارگاههائی که طرح طبقه بندی مشاغل به مرحله اجرا درآمده است ، مزد گروه و پایه ، مزد مبنا را تشکیل می دهد.
تعاریف و نکات مربوط به مزایا:
مبالغی که به جز حقوق اصلی به کارگران پرداخت می شود در زمره مزایا محسوب شده و از نظر استمرار در پرداخت به مزایای مستمر و غیر مستمر و از نظر نوع پرداخت به نقدی و غیر نقدی تقسیم می گردد.
دقت داشته باشید که مزایای رفاهی و انگیزه ای از قبیل کمک هزینه مسکن ، خواروبار، کمک عائله مندی ، پاداش افزایش تولید و سود سالانه جزو مزد ثابت و مزد مبنا محسوب نمی شود و به همین دلیل در محاسباتی مانند سنوات خدمت و یا افزایش حقوق به مزد ثابت اضافه نمی شوند.
تقسیم بندی مزایا بر اساس استمرار در پرداخت:
مبنای تقسیم بندی در این مورد استمرار در پرداخت مزایا می باشد. با در نظر گرفتن این موضوع، مزایا به شرح زیر تقسیم بندی می شوند:
تقسیم بندی مزایا بر اساس استمرار در پرداخت
مبنای تقسیم بندی مزایا در این نوع استمرار در پرداخت مزایا است.
مزایای مستمر در حقوق کارمندان
این مزایا در چندین ماه متوالی و علاوه بر حقوق اصلی به کارگران پرداخت می شود و معمولا این دست از مزایا را در فیش حقوقی ذکر می کنند. مزایای مستمر و غیرمستمر را می توان به صورت نقدی و یا غیرنقدی به افراد پرداخت نمود.
نمونه مزایای مستمر
- حق اولاد
- حق مسکن
- حق ایاب و ذهاب
- فوق‌العاده هاى بدى آب و هوا
- محرومیت از تسهیلات زندگى
- محل خدمت
- اشتغال خارج از مرکز
- شرایط محیط کار
- نوبت کارى
- کشیک
مزایای غیرمستمر در حقوق کارکنان
برخلاف مزایای مستمر، مزایای غیرمستمر روال ثابتی برای پرداخت نداشته و ممکن است هر چند وقت یکبار پرداختی تحت عنوان مزایا برای کارمند در نظر گرفته شود.
با توجه به قانون کار و مالیات، مزایای غیر مستمر موارد زیر را شامل می گردد.
- اضافه کار
- پاداش انجام کار
- عیدی
- پاداش آخر سال
- هزینه های خرید لباس
- هزینه های درمان و معالجه
- بهره وری
- خسارت اخراج
- بازخرید خدمت
- بازخرید مرخصی
تقسیم بندی مزایا حقوق از نظر نوع پرداخت
با در نظر گرفتن نوع پرداخت که می تواند نقدی و غیرنقدی باشد، مزایا را می توان به دو دسته تقسیم نمود.
مزایای نقدی کارمندان
به صورت نقدی به کارگر پرداخت شده و یا به حساب وی واریز می گردد. مزایای نقدی تمام مزایا همچون حق ماموریت، حق اولاد و دیگر مزایایی که غیرنقدی نیستند را شامل می شود.
مزایای غیرنقدی کارکنان
تمام مزایایی که به صورت غیرنقد مانند استفاده از منزل، ماشین واگذاری شده از طرف کارفرما و یا سایر مزایای نقدی مانند بن، خوار و بار و ...، برای کارگران در نظر گرفته می شود را شامل هستند.
پرداخت حقوق و مزایای مستمر و غیر مستمر عمومیت ندارد و به تعداد خاصی از کارگران و در صورت انجام وظایف اصلی و در شرایط خاص تعلق می گیرد. برای مثال به کارگرانی که در معدن مشغول به کار هستند فوق العاده سختی کار تعلق می گیرد.